EGÖDER ve TÜMÖD Ortak Kültürpark Bilim Merkezi Proje Önerisi

 

 

 

 

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na

Proje Önerisi:

 

 

KÜLTÜRPARK BİLİM MERKEZİ

 

 

Ege Öğretim Elemanları Derneği (EGÖDER)
Tüm Öğretim Elemanları Derneği (TÜMÖD)

“Kültürpark Arama Konferansı”

HAZİRAN 2019

İzmir

 

 

                                                             

 

 

 

 

 

 

“KÜLTÜRPARK BİLİM MERKEZİ” PROJE ÖNERİSİ

Proje Yürütücüsü: İzmir Büyükşehir Belediyesi

Proje Adı: Kültürpark Bilim Merkezi

Projenin uygulanacağı alan ve mekân: Kültürpark’ta mevcut yapıların  boşaltılıp yeniden değerlendirilmesi sürecinde uygun olanların tahsis edilmesi ya da yıkılması talep edilen hangar/hol binalarının yıkılmayıp, bilim merkezinin içerik ve amaçlarına uygun bir mimaride restorasyonu ile sağlanacak mekânlar

Proje Süresi: 3 yıl

 

 

Projenin Amacı

Kültürpark Bilim Merkezi (KBM) Projesi, kentimize yönelik bir “Bilim ve Toplum Projesi”dir. Projenin amacı, yerel yönetimin topluma yönelik faaliyetlerinde “bilim ve yaşam” temelinde yeni bir etkinlik alanı yaratarak toplum ve bilim arasındaki bağın güçlenmesine katkıda bulunmak, bilimin günlük yaşamdaki önemini fark ettirerek halkın bilim ve teknolojiye olan ilgi, merak ve sevgisini arttırmak; toplumda bilimsel düşüncenin benimsemesine önderlik etmek; bireylerin bilimsel yaklaşım ve analiz yeteneğini geliştirmek; öğrenmenin yaşam boyu sürdürülebilmesi için çocukları, gençleri ve yetişkinleri bilim ve teknoloji ile buluşturarak, sorgulama ve interaktif öğrenmeye dayalı, bilim-rekreasyon birlikteliğinde etkin bir sivil öğrenme ortamı yaratmak ve bu ortamın öncülüğünde, Kültürpark’ı geleceğin HALK ÜNİVERSİTESİ olarak düşünen Dr. Behçet Uz’un vasiyeti doğrultusunda “Öğrenen Kent İzmir”i yaşama geçirmektir.

 

Projenin Gerekçesi

Bir ülkenin teknoloji üretim potansiyelinin dünya pazarlarıyla rekabet edebilecek düzeye çıkabilmesi, o toplumun bilgi üretme ve sorun çözme yeteneğinin yükseltilmesiyle orantılıdır. Teknoloji üretiminin niteliği ile toplumun bilgi üretme ve sorun çözme yeteneği arasında orantılı bir ilişki vardır. Bu ilişki, bilgi kazanım ve öğrenimini, yaşam boyu devam eden bir süreç haline getirmiştir.

İçinde bulunduğumuz çağ, bilgi toplumları çağıdır. Ulus olarak böyle bir çağın yakalanması halkın sıradan bir okur-yazar olması ya da yalnızca bir meslek diplomasına sahip olmakla başarılamaz. Bilgi toplumu olmak, bilgi okur-yazarı olmayı, bilim ve teknolojinin gelişimine merak duymayı, bilgiye ulaşma yollarını öğrenmeyi, eleştirel bir bakış açısına sahip olmayı, sözlü ve yazılı anlatım becerilerini geliştirmeyi, takım çalışması ve liderlik yapabilecek bir eğitim almayı ve nihayet, ülke ve dünya sorunları karşısında duyarlı olup çözüm üretebilen nesiller yetiştirmeyi gerekli kılar.

Bütün bunları bireylerin yalnızca okullarda gördüğü eğitim ve öğrenim süresi içine sığdırmak olanaksızdır. Çağdaş eğitim anlayışında öğrenmek, yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Öğrenmenin yaşam boyu sürdürülebilmesi içinse, okullardan başka, yeni öğrenme ortamları oluşturulmasına gereksinim vardır. Bu önemli gereksinimin nasıl karşılanabileceği düşüncesi, durumun bilincinde olan toplumlarda Bilim Merkezleri kurma fikrini gündeme getirmiştir [1-3].

 

Bilgi Toplumları Çağı, bilginin topluma yayılması ve halkın bilimsel gelişmelere ve teknolojiye olan ilgi, merak ve sevgisinin arttırılmasında yerel yönetimlerden olan beklentileri de arttırmış ve yerel yönetimlerin faaliyet alanlarının bu beklentileri karşılayacak şekilde yeniden yapılandırılması kaçınılmaz olmuştur. Toplumu bilim ve aklın yol göstericiliğinden uzaklaştırıp dinin dogmatik kılavuzluğuna sokma girişimlerinin giderek hız kazandığı günümüz koşulları, yerel yönetim etkinliklerinde bilim ve toplum temelinde yapılacak yeni bir açılımın önemini daha da arttırmıştır. Bu açılımın yaşama geçirilmesinde Bilim Merkezleri, içerdiği etkinlikler ve sunduğu olanaklarla etkili ve çağdaş bir araç olmanın tüm üstünlüklerine sahip olmakla kentin sosyal ve kültürel yaşamında, öğretici olduğu kadar aynı zamanda eğlenceli bir çekim merkezi oluşturur.

• KBM projesi gerçekleştiği takdirde,

anaokullarının, ilk-orta ve yükseköğretim kurumlarının öğrencileri için, “dokun-keşfet”, “yap-öğren” deney birimleri ve sergileri sayesinde aktif bir eğitim ortamı sağlanmış olacak; sürekli organize edilen paneller, konferanslar, sergiler, gösteriler ve sosyal aktiviteleri ile bilime ve bilimsel düşünceye, teknolojiye önem verenler için bir çekim noktası olacaktır.

 

• KBM, açık ve kapalı alanlarda kurulacak yap-öğren/dokun-keşfet deney birimleri, gezegen evi (planetaryum), doğa tarihi müzesi, son teknoloji ürünü üç boyutlu belgesel sineması ve atölye çalışmalarını içeren etkileşimli eğitim ortamı sayesinde, olanakları kısıtlı okullar için tamamlayıcı bir uygulama alanı olarak da hizmet verecektir.

• Bilim ve teknolojideki gelişmelerin, yeni bilgilerin, keşiflerin ve icatların tanıtılması, öğrenilmesi ve tartışılması için bilimsel platformlar sunacak olan KBM, bir yandan İzmirliler için tam anlamıyla bir Halk Okulu/ Üniversitesi işlevini görürken diğer yandan bilim ve teknoloji ile halkın buluşması bağlamında iç ve dış turizmde İzmir’e olan ilgiyi de arttıracaktır.

Bir ülkede Bilim Merkezleri’nin yaygınlaşması son derece önemli toplumsal bir olaydır ve toplumun bilime duyduğu ilginin arttığını gösteren uluslararası ölçeklerden biridir. Bilim Merkezi projeleri çok büyük kitleleri ilgilendirir. Eğer yılda bir milyonun üzerinde ziyaretçi çekmek üzere bir bilim merkezi kuruluyorsa, bu girişim tüm toplumun ilgisini çekecektir. Bu nedenle böyle bir projenin, hızla bölgeselleşeceği ve yalnızca İzmir’in değil tüm Ege Bölgesi’nin bir prestij projesi haline dönüşeceği açıktır.

Bilim Merkezi Nedir? [1-4]

Topluma yönelik sivil eğitim ortamları işlevi gören Bilim Merkezleri; bilim, teknoloji ve eğitim alanlarının ortak arakesitinde yer alır. Bilim Merkezleri ziyaretçilerin bilim ve teknoloji ile buluştuğu her yaştan bireylere açık yeni öğrenme mekânlarıdır. Bilim merkezlerinde müze gibi gösteri birimleri sunulmasına karşın müze değildirler. Kişiyi istediği konuya eğilmekte özgür bırakmakta ve araştırma bilinci kazandırmaktadır. Bireylerin öğrenme zevki, keşfetme mutluluğu, deney yapma heyecanı hissetmeleri için tasarlanmışlardır. Bilim Merkezleri, “dokunarak ve bizzat yaparak derinlemesine öğrenme” için tüm ön koşulları bir araya getirir. Bilim merkezleri bulundukları kentlerde gördükleri işlevlerin yanı sıra, düzenledikleri gezici sergiler, bilim fuarları ve bilim günleri vasıtasıyla da bilim ve teknoloji sevgisini bölgenin/ ülkenin bütününe yayarlar.

Bilim merkezi eğitim vermesine karşın, bir okul değildir. Ancak okullarla sıkı işbirliği yaparlar,  pedagojisi çok çeşitlilik gösteren geniş halk kitlelerinin de öğrenmesine uygun olarak tasarlanırlar.

Bilim Merkezlerinin Başlıca Amaçları

•          Toplumunun bilim okur-yazarı olmasını ve bilgi toplumu haline gelmesini sağlamak.

•          Bilimi, bilimsel düşünceyi, teknolojiyi ve sanat dallarını topluma sevdirmek ve benimsetmek.

•          Aktif eğitim olanağı sağlayarak eğitim sistemine destek vermek ve okulları aktif eğitim modeline özendirmek, bu konuda öğretmenlere danışmanlık yapmak.

•          Okulların eğitim programlarına uygulama alanı olarak hizmet vermek.

•          Sanayi ile okulların ve halkın iletişimini sağlamak ve güçlendirmek.

•          Çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin merak duygusunu uyararak temel ve sosyal bilimler, uygulamalı bilimler, teknoloji ve ülkenin sanayisi hakkındaki bilgilerini artırmak.

•          Topluma, öğrenme şevki, keşfetme mutluluğu ve deney yapma heyecanı veren bir ortam sunmak.

•          Ziyaretçilerin sözel, analitik ve bilimsel düşünce becerilerini artırmak ve geliştirmek.

•          Toplumda yaratıcı fikirlerin, yeni bilgilerin, keşiflerin ve icatların tanıtılması ve tartışılması için ortam sağlamak.

•          Bu amaçlar doğrultusunda aktif katılımlı bilim sergileri başta olmak üzere konferans, seminer, yaz okulu, sanat sergileri, panel, film gösterileri v.b gibi etkinlikler düzenlemek, bilim ve sanatla ilgili hobi kulüpleri ve atölyeler kurmak,  bilim fuarları düzenlemek ve kısacası toplumda merak kültürü oluşturmaktır.

Bilim merkezlerine evrensel olarak atfedilen ve TÜBİTAK tarafından da benimsenen özellikler, bunların her yaştan, farklı birikime sahip insanları etkileşimli-aktif öğretim yaklaşımı içinde bilimle buluşturarak, bilim ve teknolojiyi toplum için anlaşılır ve ulaşılır bir hale getiren, bilim ve teknolojinin önemini toplum gözünde artırmayı amaçlayan, kamu yararı gözeten, kar amacı gütmeyen, kamu ve özel sektör kaynakları ile finanse edilen kuruluşlar olmasını öngörmektedir. Bu özellikleri taşıyan iyi kurgulanmış bir bilim merkezi,

• Bilimsel kavram ve süreçleri her yaştan insanın duyularına hitap edecek şekilde sunarak hedef kitlenin bilimi sevmesini, bilime olan merakını ve güvenini arttırmayı hedefler,
• Farklı bilim dallarının konu edildiği sergiler, aktiviteler ve diğer unsurları içerir,
• Bulunduğu bölgeye özgü içeriği bünyesinde bulundurur,
• Bilimle uğraşmanın sanıldığı gibi sıkıcı ve zor değil,  aksine eğlenceli ve zevkli olduğunu hissettirir,
• Günlük olaylara bilimsel bir bakış açısıyla yaklaşabilme yönünde bir ufuk açar,
• Herkesin yaratıcı düşünebileceğini ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirebileceğini gösterir,
• Öğrencilerin motivasyonunu, öğrenme süreçlerini ve meslek seçimlerini etkiler,
• Etkin problem çözme, yaratıcılık, buluş, kritik düşünme, karar verme becerilerini destekler ve bu nedenle de yaşam boyu öğrenmeyi besler,
• Özellikle küçük yaştaki ziyaretçilerin kendi başlarına sorumluluk sahibi bireyler olmalarına katkı sağlar.

 

Tarihsel Süreç

Çağdaş Bilim Merkezleri düşüncesine götüren tarihsel süreç ilk olarak 19.yüzyılda Bilim Müzeleri’nin kurulmasıyla başlamıştır. Bilim Müzeleri’nin kuruluş amacı insanlara günlük yaşamlarında yararlandıkları teknolojik araçların bilimsel iç yüzünü göstermekti. Bu amaç, müze galerilerinde vitrinler içinde sergilenen teknolojik araç-gereç modellerinin ziyaretçiler tarafından pasif bir şekilde seyredilmesi ve her ürün modeli için konulmuş posterlerde yazılı bilimsel açıklamaların okunması ile karşılanmaya çalışılıyordu.

Daha sonra bilimin en önemli aracının deney yapmak olduğu fikrinden hareketle, insanlarla bilim ve teknolojiyi buluşturma ve onlara bilimsel düşüncenin önemini kavratma amacının ancak, ziyaretçileri pasif seyirciler durumundan çıkarıp aktif katılımcılar haline getirerek başarılabileceği anlaşıldı. Bu olumlu anlayışın yaygınlaşmasıyla birlikte bilim müzelerinde izleyicilerin aktif olarak katıldığı uygulamalı sergilere yer verilmeye başlandı. Bu gelişmeler 20. yüzyıl başlarında tüm dünyada “Bilim Merkezi”, “Science Center”, fikrinin doğmasına yol açtı. Hızla yaygınlaşan bilim merkezleri büyük bir ilgiyle karşılandı ve kısa sürede toplumun her yaştan bireylerine açık, vazgeçilmez yeni öğrenme ortamları haline geldi.

 

Dünyadaki Bilim Merkezleri

Bu gün için Avrupa’da 280, ABD’de 350 ve Çin’de 330 olmak üzere dünya genelinde 2400 civarında Bilim Merkezi bulunmaktadır. Bu merkezleri yılda yaklaşık 290.000.000 kişi ziyaret etmekte ve düzenlenen eğitim-öğretim etkinliklerine katılmaktadır. ABD’de her üç kişiden biri yılda en az bir kez bir bilim merkezine gitmektedir.

 

LONDRA South Kensington Bilim Müzesi (1857); WASHINGTON Smitsonian Milli Müzesi (1860); MUNIH Deutsch Müzesi (1921); DETROİT Ford Müzesi (1929); CHICAGO Bilim ve Endüstri Müzesi (1933); SANFRANCISCO Exploratorium (1969); TORONTO Ontario Bilim Merkezi (1969), PARIS La Cité Bilim Merkezi (1987); AMSTERDAM New Metropoils (1987); HELSINKI Heureka Bilim Merkezi (1989), ARİZONA Bilim Merkezi(1997) dünyanın önde gelen önemli bilim müzesi ve bilim merkezleridir[5-8].

Dünyadaki bilim merkezleri ülkeler ya da kıtalar bazında örgütlenerek “Bilim Merkezleri Birlikleri” şeklinde birleşmişlerdir. Bu birlikler, yaptığı yayınlar ve düzenlediği bilimsel kongrelerle bilim merkezleri ve çeşitli kuruluşlar arasında bilgi akışı sağlamakta, eğitim hizmeti vermekte, yeni kurulan bilim merkezlerini desteklemekte, çeşitli bilim merkezleri ile bilim ve teknoloji kuruluşlarını bir araya getirerek bilgi ve deneyim paylaşımını sağlamaktadır. Bilim ve Teknoloji Merkezleri Birliği (Association of Science-Technology Centers/ ASTC)  ve Avrupa Bilim Merkez ve Müzeleri Ağı’nı (European Network of Science Centers and Museums ECSITE), söz konusu bilim merkezi birliklerine örnek olarak gösterebiliriz [9-10].

Ontario 2008 V. Dünya Bilim Merkezleri Kongresi’ne katılan çeşitli ülkelere mensup Bilim Merkezleri’nin imzaladıkları ortak bildirgede (Toronto Bildirgesi) [11];

• Gezegenimizde daha iyi bir yaşam için bilimin önemli bir araç olduğuna inandıklarını,
• Tüm dünya halklarının kendi bölgelerinde bir bilim merkezine kavuşmaları gerektiğini,
• Ortak uzmanlık ve deneyimlerini, sektörün etkinliklerini bilim merkezlerinin gerekli olduğu fakat henüz kurulmadığı yerlere ve oraların halkına yaygınlaştırmaya yardımcı olmakta kullanacaklarını,
• Karşılaşılan kültürel, fiziksel, sosyal, ekonomik ve coğrafi engellerin aşılmasında birlikte çalışmaya ve halkları bilim yoluyla birleştirmeye çalışacaklarını,
• Bilim merkezlerinin, “Birleşmiş Milletler Milenyum Amaçları”na nasıl katkıda bulunabileceğini saptamak üzere birlikte çalışacaklarını,
• Daha iyi bir gelecek için çevresel farkındalık, fen eğitimi ve yenilik dahil tüm yerel ve ulusal sorunlarla mücadele için kaynak ve mekanizmalar oluşturacaklarını,

taahhüt etmiş olmaları, bilim merkezlerinin yaşam boyu öğrenme ve ülkelerin gelişmesindeki önemini işaret etmektedir.  

 

5. Dünya Bilim Merkezleri Kongresi

 

 

 

TÜBİTAK Destek Programı ve Ülkemizdeki Bilim Merkezleri

TÜBİTAK 2008 yılında bilimsel bilgi birikiminin geniş kitlelerle paylaşılması, bilim kültürü ve bilim okuryazarlığının artırılması amacı ile Büyükşehir Belediyelerine yönelik "Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı" [12-13] başlatmış ve ülke genelinde İzmir Büyükşehir Belediyesi dahil 16 Büyükşehir Belediye Başkanlığına proje önerisinde bulunulması çağrısı yaparak kabul edilecek projelerde TÜBİTAK tarafından üstlenilen işler kapsamında her proje için, gerektiğinde %50 ye kadar arttırılabilecek 12 milyon TL destek sağlanacağını açıklamıştır. (ancak ne yazık ki zamanın İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı elinde o günlerde kent yönetimine demokratik katılım ortamı olarak faaliyet gösteren Yerel Gündem 21 platformuna sunulup kabul edilen bir taslak proje olmasına karşın bu olanaktan uzak durmuştur.)

Tanınan süre içinde TÜBİTAK’a,  altı Büyükşehir Belediyesi başvurmuş ve bunların sunduğu bilim merkezi projeleri değerlendirme kurulunca incelemeye alınmıştır. Değerlendirme kurulu fiziki gereklilikler ile sürdürülebilirlik esasları temelinde oluşturulan kriterler doğrultusunda yaptığı değerlendirme sonunda projeleriyle öne çıkan Diyarbakır, Eskişehir ve Konya‘ya ait proje önerileri üzerinde saha incelemesi yapılmasına karar vermiş ve nihayetinde, ilk olarak, Konya Büyükşehir Belediyesi’nin Bilim Merkezi Projesi’ni desteklenmeye değer bulmuştur.

 

 

Konya Büyükşehir Belediyesinin proje yürütücülüğünde ve TÜBİTAK’ın desteği yanında Konya Sanayi Odası, Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Konya Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, Konya İl Özel İdaresi tarafndan da desteklenen bilim merkezi,  99 347 metrekarelik  bir yeşil alan olarak planlanan bir arazi üzerinde; ana bina, gözlemevi ve planeteryum olmak üzere toplam 26 bin 248 metrekarelik kapalı alana sahip olmak üzere planlanmış ve Konya Bilim Merkezi adıyla 2014 yılında hizmete açılmıştır [14] (https://bilimmerkezleri.tubitak.gov.tr/konyabilimmerkezi).

Bilim Merkezi’nin yapımı Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından, sergilerin ve eğitim programlarının temini de TÜBİTAK tarafından gerçekleştirilmiş olup Büyükşehir Belediyesi ile Konya Sanayi Odası, Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Konya Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, Konya İl Özel İdaresi ortakğında kurulan bir şirket tarafndan işletilip yönetilmektedir.

Konya Bilim Merkezi’nden sonra TÜBİTAK desteği ile bir çok merkezin kurulmasına devam edilmektedir. Üsküdar, Kayseri, Kocaeli, Elazığ ve Bursa Bilim Merkezleri bu güne kadar TÜBİTAK desteği ile kuruluşu  tamamlanıp hizmete sokulan diğer bilim merkezleridir [14].

TÜBİTAK desteği dışında Belediye ve Üniversite olanaklarıyla kurulan bilim merkezleri  de vardır. Bunlardan bazıları; İTÜ Bilim Merkezi; Eskişehir BŞB Sazova Bilim Sanat ve Kültür Parkı; ODTÜ Toplum ve Bilim Merkezi ve Ankara BŞB Feza Gürsey Bilim Merkezi’dir [15]

 

 

 

Kültürpark Bilim Merkezi’nde Bulunması Önerilen Temel Etkinlikler:

 

Kültürpark’ta kurulmasını önerdiğimiz Bilim Merkezi’nde bulunması gereken etkinliklerin dünyadaki örnekler ve TÜBİTAK kriterleri temelinde şu şekilde olması öngörülmektedir:

• Aktif katılımlı deney ve gösteri birimleri, sergiler
• Gezegen evi /Uzay Evi (planetaryum)
• El Becerisi Atölyeleri
• Konferanslar
• Belgesel Filmler
• Meslek İçi Eğitim
• Bilim Şenlikleri
• Bilim Fuarları Düzenlenmesi
• Bilimsel Proje Yarışmaları
• Bilim-Teknoloji Yaz Okulları
• Okullara Bilim Kolları Desteği
• Öğretmenlere Aktif Eğitim Danışmanlığı

 

Bilim merkezlerinin vizyonu ve amaçları, içeriğindeki sergilerin, deneylerin, gösterilerin ve atölye çalışmalarının konuları ve öğretilerinde kendini gösterir. KBM’nIn içereceği sergiler, her yaştan insana doğa yasaları ve bilimin temel ilkeleri hakkında bir anlayış kazandırmayı, teknolojik gelişmeleri göstermeyi, onlara bilim ve teknolojinin günlük yaşantımız üzerindeki etkilerini anlatmayı amaçlayan bir anlayışla düzenlenecektir. Sergilenen herhangi bir bilimsel olgu/oluşum ziyaretçilerin etkileşimini sağlayacak şekilde, bazen bir bilgisayar oyunu, bazen mekanik ya da elektronik düzenekler, bazen de sadece basit ahşap oyuncaklarla anlatılacaktır. Amaç, ziyaretçilerin zihninde “nasıl?, neden?” sorularını uyandırmak ve yanıtı dokunarak deneyerek kendi kendilerine ve gerektiğinde eğitilmiş rehberlerin yol göstericiliğiyle keşfetmelerini sağlamaktır.

 

Atölyeler ve diğer etkinlikler de, yine aynı amacı gerçekleştirmeye yönelik bir yaklaşımla ele alınıp gözleme dayalı ve uygulamalı olarak, katılımcıların etkileşimini sağlayacak ve onlara aktif rol verebilecek şekilde tasarlanacaktır. Atölye çalışma konularının ilgi çekici, merak uyandırıcı, yeni sorular sormayı cesaretlendirici ve eğlenceli bir içerikte hazırlanması sağlanacaktır. Çalışma tamamlanınca değerlendirme etkinliği yapılarak geri bildirimler alınacak, böylece atölye kazanımlarının pekiştirilerek kalıcılığın sağlanmasına özen gösterilecektir. Sanatsal etkinliklerin de diğer atölye çalışmalarıyla bütünlük içinde olması ve değerlendirme etkinliği içerisinde yer alması sağlanacaktır.

 

Etkinliklerin Kapsayacağı Bilim ve Teknoloji Alanları

KBM’inde yer alacak sergi, atölye ve etkinlik konuları,  TÜBİTAK Bilim, Teknoloji ve Yenilik politikalarına uygun olarak belirlenecek ve bu politikalar temelinde Frascati Kılavuzu [16] esas alınarak şu alanları kapsayacaktır:

• Doğa bilimleri; matematik ve bilgisayar bilimleri, astronomi ve uzay bilimleri, evrenin oluşumu, fizik, kimya, jeoloji, jeofizik, meteoroloji, deniz bilimleri, biyoloji, evrim kuramı ve genetik,
• Mühendislik ve teknoloji alanları, nanoteknoloji
• Sağlık Bilimleri,
• Tarımsal bilimler; ziraat, ormancılık, bahçecilik ve veterinerlik,
• Sosyal bilimler; psikoloji, ekonomi, eğitim bilimleri, antropoloji, coğrafya, şehir planlaması ve kırsal planlama, yönetim, hukuk, dilbilimi ve sosyoloji,
• Beşeri bilimler; tarih, arkeoloji, felsefe, insanın düşünce potansiyeli, öğrenmenin mekanizmaları, sanat tarihi ve müzik

 

Yapısal Temelde Önerilen Gösteri-Sergi Birimleri:

Açık Alanda

• Bilim Bahçesi: açık alan aktif öğrenme birimleri, rüzgar ve güneş enerjisi uygulamaları, yöreye ait arkeolojik ve jeolojik buluntu sergisi, açık hava amfisi, gölet
• Güneş Saati

Bilim Bahçesi

 

Kapalı  Alanda (20-25 bin m²)

• Temel Bilimler Galerisi: dokun-keşfet eğitsel deney ve gösteri üniteleri (200 -250 adet)
• Gezegen evi (planetaryum): güneş sistemi, evrenin oluşumu (250-300 koltuk) ,
• Doğa Tarihi ve Evrim Galerisi
• Teknoloji Müzesi: makinâlar, müzik çalarlar,  tarım ve ulaşım araçları vb sergisi
• Çevre Galerisi: Ekolojik Sistem, Küresel Isınma ve Çevrebilim Gösteri ve Sergileri
• Doğal Afetler/Deprem Galerisi:  Deneysel gösteri, Depreme hazırlık/önlemler, deprem teknolojisi
• Havacılık ve Uzay Galerisi
• İleri Malzemeler ve Gelecekteki Teknolojik yaşam Galerisi
• Çocuk Evi: Okul öncesi çocuklara yönelik bilimsel oyuncak ve oyunlar
• Atölye Çalışması Odaları ( bilim, uçak, uzay, genetik, arkeoloji, sanat ve drama, vb)
• IMAX teknolojisine sahip 3D Sinema Salonu (150-200 koltuk)
• Geçici sergi salonu: kişi ve kuruluşlarca belli bir süre için açılan bilim ve sanat, sergileri
• Konferans ve seminer salonları
• Kütüphane ve İnternet Salonları
• Bilim Market: kitap, dergi, belgesel filmler, bilim oyuncakları, çeşitli anı eşyaları satış                                                 yeri
• Kafe ve Restoran
• Basın merkezi
• Yönetim Merkezi, Ofisler
• Bakım Onarım Birimi
• Deney Düzenekleri Tasarım ve Yapım Merkezi

                                                          Gezegen evi /Planetaryum

 

İnteraktif deneyler

Kültürpark Bilim Merkezi’nin Kapasitesi ve Gereksinim Duyulacak Mekân Büyüklüğü

KBM’nın içereceği Dokun-Keşfet Deney, Gösteri ve Sergi birimleri, Doğa Tarihi Evrim Galerisi, Gezegen evi, IMAX Sinema, Bilim Bahçesi ve diğer interaktif eğitim olanaklarıyla yalnızca İzmir’de değil, tüm Ege Bölgesi’nde okullar başta olmak toplumun her yaştan bireyleri için önemli ve vazgeçilmez bir çekim merkezi olacağı açıktır.

Özellikle okulların ve üniversitelerin açık olduğu 8 ay boyunca öğrencilerin her gün ve ayrıca ailelerin tatil günlerini çocuklarıyla birlikte eğlenerek öğrenme etkinliklerinde değerlendirme istekleri nedeniyle hafta sonlarında bilim merkezine yoğun bir ziyaretçi talebi olacaktır. Yıllık ziyaretçi sayısının bir milyonu aşacağı beklenmelidir. Bu nedenle KBM nin kapasitesinin, özellikle hafta sonları itibarıyla aynı anda en az 2-3 bin ziyaretçi kabul edilebilmesini olanaklı kılması öngörülmektedir. Bu kapasitenin sağlanmasında en önemli unsur merkezde yer alan interaktif deney, gösteri ve sergi birimlerinin sayısı ile yürütülen diğer etkinliklerin çeşitliliği olacaktır. Bu çeşitliliğe bağlı olarak KBM nin kurulacağı toplam kapalı alan, optimum bir büyüklük olarak 25-30 bin m² lik bir yer ayrılmasını gerektirmektedir.

Bilim Merkezi için gerekli mekânlar için doğacak, bu büyüklükteki bir arazi gereksiniminin Kültürpark’ın bitki örtüsü ve yeşil alan işlevine zarar vermeksizin ve mevcut yapı yoğunluğunu arttırmadan karşılanması olanaklıdır. Açıkçası bilim merkezi için ortaya çıkacak mekân sorunu Kültürpark’taki mevcut yapıların başkanlıkça boşaltılıp yeniden değerlendirilmesi sürecinde uygun olanların tahsis edilmesi ya da yıkılması talep edilen/düşünülen ve yaklaşık 28 bin m² ye yayılmış hangar/hol binalarının tamamen yıkılmayıp bilim merkezinin amaçlarına uygun bir mimaride restorasyonunu ile çözümlenebilir. Bu çözüm bilim merkezinin kurulmasında gerekli olacak toplam 25-30 bin m² lik mekân gereksiniminin çok büyük miktarlar tutabilecek maliyetini de son derece düşürecektir.

 

Gerekli Sermaye

* Bilgi

* Para

* Yer (Arazi)

Bilgi Desteği

* TÜBİTAK, Üniversiteler ve Diğer Araştırma Kurumları

 

 

* İstanbul Bilim Merkezi Vakfı (İBMV)

 

* ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi, İTÜ Bilim Merkezi

 

* ECSITE (Avrupa Bilim Merkezleri Birliği)

* ASTC  (ABD Bilim ve Teknoloji Merkezleri Birliği)

Parasal Destek (Maliyet, Finansal Sermaye)

 

Aşamalı bir mastır plan çerçevesinde kurulup geliştirilebilecek bilim merkezinin maliyetini etkileyen başlıca unsurlar (arazi hariç):

merkezin büyüklüğü (küçük, orta ya da büyük ölçekte olması)

, içereceği deney, gösteri ve sergi birimleri sayısı (etkin bir merkez için 250’den 600’e kadar değişebiliyor) ile doğrudan ilişkilidir.

 

 

Yaklaşık

 

 

25.000 m² kapalı alan ve yukarıda açıklanan bilimsel konulardaki sergi türlerini içeren bir merkezin maliyeti, mimari tasarım özellikleri, inşaat konfor ve teknolojine göre  (arazi hariç),  100 Milyon TL olarak tahmin edilmektedir. Hiç şüphesiz, gerçekçi bir maliyet hesabı bilim merkezi için tahsis edilecek alanın büyüklüğüne göre profesyonel bir tasarım kuruluşunun inşaat büyüklüğü ve teknolojisi, binaların teknolojik donanımı, sergi birimlerinin sayısı ve diğer girdi türleri üzerinden hazırlayacağı kapsamlı bir çalışma ile ortaya konmalıdır.

 

 

Proje İçin Parasal Destek Sağlanabilecek Ulusal ve Bölgesel Kuruluşlar

Yerel Yönetimler (Büyükşehir ve ilçe belediyeleri)

 

TÜBİTAK “Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı”

Milli Eğitim, Sanayi ve Teknoloji ve Kültür Bakanlıkları

 

Ege Bölgesi Sanayi Odası

 

İzmir Ticaret Odası

 

Ege Genç İş Adamları Derneği

 

Bankalar

 

Özel Okullar

 

Bağış Kampanyaları

Projeye Parasal Destek İçin Başvurulabilecek Uluslararası Kuruluşlar

AB Fonları

Dünya Bankası Fonları

Unesco, v.b.,

Bilim Merkezi’nin Yönetim ve İşletim Modeli Nasıl Olabilir?

            Bilim merkezlerinin kuruluş ve yönetimi özel bir yaklaşım ve ayrıca özerklik gerektirir. Söz konusu özel yaklaşım, merkezin kuruluş ve yönetiminde sorumluluk alacak kurum ve kişilerin uzmanlık alanı yönünden bilim-eğitim alanında yer alması anlamındadır. Dolayısıyla bilim-eğitim ve teknolojik gelişmenin ve evrensel değerlerin topluma benimsetilmesine yönelik böylesi bir toplumsal projenin, gerek kuruluş ve gelişme süreci gerekse işletilmesinde bilim insanlarının ve eğitimcilerin sorumluluğundaki kurumsal bir yapılanma içinde yönetilmesi tercih edilmelidir.

Kurumsal yönetim, merkezin hem kuruluş ve hem de gelişme sürecinde üniversiteler, yerel yönetim ve ilgili meslek kuruluşlarıyla işbirliği içinde (örneğin kurulacak bir vakıf bünyesinde) olmalı ve bu kurumlardan, hedef kitle ile merkezin bilimsel içeriğindeki farklı alanların ve teknolojik çeşitliğin gerektirdiği sayıda danışman belirlenmelidir.

Daha somut olarak belirtmek gerekirse, “bilgi toplumu olunmasında yani, çevrenin sağduyulu yönetiminde ve insanlığın gelecekteki yaşamında bilimin rolü ve kullanımı üzerinde odaklaşan toplumsal bir proje” olarak gerçekleştirilebilecek olan KÜLTÜRPARK BİLİM MERKEZİ’nin yönetim ve işletim modelinin yerel yönetim şemsiyesi altında buluşan, başta ilgili dallardan bilim insanları/Öğretmenler/Uzmanlar olmak üzere meslek kuruluşları ve özel sektör mensubu danışmanları içerecek şekilde şekillendirilmesi önerilir.

Kaynaklar

1. E.Arıoğlu, Bilim Merkezi Vakfı-I, http://www.arioglu.net/bildiriler/BilimMerkeziVakfi1.pdf
2. E.Arıoğlu, Bilim Merkezi Vakfı-II, http://www.arioglu.net/bildiriler/BilimMerkeziVakfi2.pdf
3. E.Arıoğlu, Etkin Öğretim İçin Yeni Bir Ortam http://www.arioglu.net/bildiriler/bimevAtrtemmuz2000.pdf
4. TÜBİTAK Bilim Merkezleri, https://bilimmerkezleri.tubitak.gov.tr/Icerik/bilim-merkezi-nedir-140
5. Paris Bilim ve Kültür Parkı (Parc de la Villette), http://kayhankantarli.blogspot.com/2019/03/paris-bilim-ve-kultur-parki-parc-de-la.html
6. Discovery Science Center, http://www.discoverycube.org
7. Arizona Science Center, http://www.azscience.org
8. National Council of Science Museums (NCSM), http://ncsm.gov.in
9. European Network of Science Centers and Museums (ECSITE), http://www.ecsite.net/new/
10. Association of Science-Technology Centers (ATSC), http://www.astc.org
11. Fifth Science Centre World Congress, June 19, 2008, Toronto Declaration, http://www.cientec.or.cr/mhonarc/redpop/doc/msg00209.shtml
12. TÜBİTAK Bilim Merkezi  Kurulması Destek Programı 4003 Çağrı Metni,

http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/4003_bilim_merkezi_kurulmasi_destek_programi_0.pdf

13. TÜBİTAK Bilim ve Toplum destekleme Programları, https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/303/bilim_ve_toplum_programlari_tanitim_sunumu_2017.pdf
14. TÜBİTAKdesteği ile kurulan bilim merkezleri, https://bilimmerkezleri.tubitak.gov.tr/
15. TÜBİTAK desteği dışında Belediye ve Üniversite olanaklarıyla kurulan bilim merkezleri :

*İTÜ Bilim Merkezi (http://www.bilimmerkezi.itu.edu.tr)

*Eskişehir BŞB Sazova Bilim Sanat ve Kültür Parkı: (http://www.eskisehir.bel.tr/sayfalar.php?sayfalar_id=57)

*ODTÜ Toplum ve Bilim Merkezi: (http://tbm.metu.edu.tr)

*Ankara BŞB Feza Gürsey Bilim Merkezi: http://www.fezagurseybilimmerkezi.com)

16. Frascati Kılavuzu, TÜBİTAK, https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf

https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/Frascati_Presentation.pdf